De Benedictione Ensis et Pilei
Błogosławieństwo miecza oraz kapelusza (wł. stocco e berrettone) dokonywało się w sposób uroczysty przed Matutinum w noc Bożego Narodzenia, ale także czasem po Mszy Świętej w nocy lub przenoszono je na poranek 25 grudnia. Poświęcone przez papieża przedmioty były wręczane katolickim władcom oraz dowódcom, którzy w walce z niewiernymi czy heretykami przysłużyli się obronie Kościoła i wiary. Zwyczaj ten, wywodzący się ze starszych ceremonii obdarowywania władców bronią przez papieży, trwał od 1385 r., a ostatni znany nam przykład jego zastosowania miał miejsce w roku 1825. Wśród zachowanych imion wyróżnionych monarchów poczesne miejsce zajmują królowie Polski.
Dwuręczny, ceremonialny miecz, przynależna do niego, pokryta aksamitem, pochwa, jak i pas były bogato zdobione złotem. Na głowni broni wygrawerowane były inskrypcje opisujące rok pontyfikatu oraz imię papieża, który ów miecz poświęcił, zaś jego herb zwieńczał głowicę miecza. Cylindryczny w kształcie kapelusz, o zazwyczaj ciemnym karmazynowym kolorze, z dwiema zwisającymi z tyłu szarfami, wyłożony był szkarłatnym jedwabnym aksamitem, z wierzchu zaś ozdobiony perłami i złotym haftem, a czasem także gronostajowymi skórkami. Po prawej jego stronie znajdowało się wykonane ze złota i pereł wyobrażenie gołębicy, symbolu Ducha Świętego, a po środku, na szczycie kapelusza, złote słońce – symbol Chrystusa.
Poświęcenie odbywało się w jednym z pomieszczeń Pałacu Apostolskiego (camera paramenti) lub w zakrystii Bazyliki Liberiańskie (Matki Bożej Większej). Papież ubrany był w humerał, albę, cingulum i białą stułę, a towarzyszyło mu dwóch kardynałów diakonów, najstarszy kardynał prezbiter z kadzielnicą oraz dwóch biskupów Asystentów Tronu z księgą i świecą. Po odmówieniu oracji papież kropił wodą święconą oraz okadzał oba przedmioty, przy czym kapelusz zawieszony był na czubku miecza włożonego w pochwę, a trzymanego przez klęczącego kleryka Kamery Apostolskiej (clericus camerœ), ubranego w rokietę i cottę (lub w cappa parva w zależności od okoliczności).
Następnie papież ubierał cappa magna i ruszała procesja do miejsca odmawiania matutinum, w czasie której kleryk Kamery, idąc zaraz przed krzyżem papieskim, a pomiędzy dwoma papieskimi buławnikami (Mazzeri Papae), niósł zawieszony na mieczu kapelusz, a po dojściu na miejsce, kładł poświęcone przedmioty na ołtarzu po stronie Epistoły lub przekazywał jednemu z mazzeri stojącemu po tej stronie ołtarza. Po zakończonym oficjum kleryk Kamery zabierał miecz i kapelusz i w asyście dwóch buławnikówi odnosił je na miejsce, w którym były poświęcone. Tak samo czyniono dnia 25 grudnia przy pontyfikalnej mszy papieskiej.
Jeżeli w czasie poświęcenia obecny był ten, który miał otrzymać miecz i kapelusz, po papieskim błogosławieństwie zakładał cottę, po czym papież wyjaśniał mu symboliczne znaczenie otrzymanych darów, stosując formę, jaką na tę okazję ustalił Sykstus IV, a zaczynającą się słowami Solent Romani Pontifices. Następnie przepasywano go mieczem, na głowę zakładano kapelusz oraz ubierano go w białą kapę: cesarz nosił ją normalnie, na stule, zaś pozostali kapę przewieszali przez lewe ramię, tak że jej rozcięcie mieli na prawym boku. Potem, z odkrytą już głową, całował papieski trzewik oraz pierścień, po czym wszyscy ruszali procesjonalnie do kaplicy na matutinum. Podczas oficjum obdarowany śpiewał lekcję, na czas której ściągał kapelusz i oddawał go jednemu ze swoich familiares lub giermkowi. Książęta i królowie śpiewali V lekcję In quo conflitu, cesarz zaś VII lekcję Exiit edictum a Caesare Augusto, nie ściągając jednak kapelusza z głowy. Zanim jednak wyróżniony przed lekcją prosił papieża o błogosławieństwo, śpiewając Jube, Domne, benedicere, mieczem wyciągniętym z pochwy trzykrotnie dotykał ziemi i tyleż samo wznosił go w górę, symbolicznie ukazując tym gotowość do obrony Ewangelii, po czym chował go do pochwy. Po odśpiewaniu lekcji władca ściągał kapę oraz cottę i w towarzystwie prałatów oraz członków dworu papieskiego i swojego, poprzedzony niesionym przez wyznaczoną osobę mieczem i kapeluszem, powracał do miejsca swojego pobytu.
