Pończochy, buty i rękawiczki.

W stroju duchownych wyróżniało się niegdyś dwa rodzaje pończoch. Zwykłe wykonane były z jedwabiu w kolorze odpowiednim do godności noszącego (choć oczywiście i od tego były wyjątki):
– białe dla papieża
– czerwone dla kardynałów
– fioletowe dla biskupów i prałatów di mantelletta
– dla dostojników zakonnych w kolorze sutanny
– czarne dla reszty duchowieństwa, bez względu na kolor noszonej sutanny.
Wcześniej pończochy zmieniane były zgodnie ze zmianą koloru sutanny, później jednak ograniczono się do jednego tylko wskazania: w Wielki Piątek kardynałowie zakładali fioletowe pończochy, reszta duchowieństwa zaś czarne. Pończochy, które sięgały aż do kolan, można było zastąpić zwykłymi skarpetkami w odpowiednim kolorze.

Wszyscy duchowni, którzy z mocy urzędu czy przywileju mogli pontyfikować, do tego rodzaju uroczystej mszy zakładali jedwabne pończochy. W przeciwieństwie do wcześniej opisanych nie były dziane, lecz tkane. Kolor pończoch dostosowany był do koloru oficjum (oczywiście bez koloru czarnego). Pontyfikalne pończochy papieskie i kardynalskie mogły być wyszywane złotem, biskupów i dwóch pierwszych klas protonotariuszy ozdobione złotą taśmą, zaś pozostałych tylko taśmą z żółtego jedwabiu.

Dla wszystkich wykonujących jakieś posługi w kościele, czy to ksiądz czy zakrystianin, właściwym obuwiem jest niski, czarny, skórzany but z klamrą na przedzie, która dla dostojników świeckich winna być złota lub z pozłacanego srebra, dla księży i dostojników zakonnych ze srebra, a dla reszty stalowa. Kardynałowie takie buty mieli w dwóch wersjach: czarne z czerwonym obrzeżem i obcasem oraz całe czerwone, zakładane do uroczystego stroju chórowego poza Rzymem.

Papież na zewnątrz używał skórzanych, czerwonych butów, do których Pius XII dodał złote klamry.

W Pałacu Apostolskim papież nosił czerwone buty z aksamitu, jedwabiu albo satyny w lecie oraz z sukna w zimie. Zdobione były złota nicią w motywy roślinne oraz krzyż na przedzie, który całowało się podczas audiencji. Zdarzały się też buty z papieskim herbem zamiast krzyża.

W czasie oktawy Wielkiej Nocy papież nosił białe buty do kompletu z paschalnym mucetem i camerino.

Do mszy pontyfikalnych używano specjalnych butów. Niskie, o cienkiej podeszwie i niskim obcasie lub nawet bez niego, wykonane były z jedwabiu i wiązane jedwabnymi wstążkami lub sznurowadłami, które kończyły się złotymi (w przypadku kardynałów, biskupów i dwóch pierwszych klas protonotariuszy) albo jedwabnymi pomponikami. Ich kolor dopasowany był do oficjum, oczywiście poza mszami Requiem. Buty takie tylko w przypadku papieża i kardynałów mogły być zdobione złotą lub srebrną nicią.

Biskupom i protonotariuszom dwóch pierwszych klas przysługiwało obszycie złotą lub srebrną taśmą, którą zamieniało się na jedwabną w kolorze żółtym dla pozostałych obdarzonych przywilejem pontyfikowania. Tylko kardynałowie, biskupi, opaci oraz protonotariusze di numero zakładali pończochy i buty, przy odmawianiu odpowiednich modlitw, na tronie lub faldistorium. Pozostali czynili to w zakrystii, odmawiając przy obu czynnościach jedną modlitwę.

Poza liturgią, a w komplecie ze strojem duchownym, używano jedwabnych rękawiczek w kolorze odpowiadającym godności noszącego:
– białe dla papieża
– czerwone dla kardynałów
– fioletowe dla biskupów i prałatów domowych oraz prałatów di mantellone poza Rzymem
– czarne dla pozostałej części duchowieństwa świeckiego.
– duchowni zakonni rękawiczki mieli w takim samym kolorze jak pończochy.
Osoby obdarzone przywilejem noszenia pierścienia zakładały go na rękawiczki (aby, jak to podaje jedna książka, „nie pozbawiać księży i wiernych możliwości ucałowania pierścienia”).

Jedwabne rękawiczki (łac. chirothecae) z mankietem sięgającym rękawa alby i w kolorze oficjum (za wyjątkiem koloru czarnego) przysługiwały każdemu posiadającemu przywilej sprawowania Mszy św. pontyfikalnej. Ozdabiane były w zależności od godności noszącego:
– papież, kardynałowie, biskupi i opaci, oprócz innych zdobień, na wierzchniej stronie mogli mieć naszyte krzyże bądź monogramy
– dwie pierwsze klasy protonotariuszy mogły używać rękawiczek jedynie obszytych złotym galonem
– pozostałym przysługiwały rękawiczki z gładkiego jedwabiu bez żadnych specjalnych zdobień.