De vestimentis

Materiały i kolory

Odpowiednio do hierarchii noszono szaty i inne dodatki wykonane z różnych materiałów. Ojciec Święty ubierał się więc w rzeczy z aksamitu, który podobnie jak satyna poza małymi wyjątkami przy dodatkach zarezerwowany był wyłącznie dla niego, oprócz tego w jedwab, zarówno falisty jak gładki, serżę w okresach pokutnych i sukno w czasie zimy.

Pius XII w pełnym stroju chórowym.
Pius XII w zimowym stroju chórowym.

Poza papieżem tylko kardynałowi mogli nosić jedwab falisty. Wyrabia się z niego sutanna chórowa (wraz z pasem, piuską i biretem), cappa magna, fariola, mucet i mantolet. W zimie zaś zastępuje się morę suknem w sutannie, mantolecie i mucecie. W Wielki Piątek kardynałowie ubierają cappę wełnianą.

Kardynałowie Quiroga i Meyer w kardynalskich strojach chórowych używanych w Rzymie.
Kardynałowie Quiroga i Meyer w kardynalskich strojach chórowych używanych w Rzymie.

Wyznacznikiem członków dworu papieskiego był gładki jedwab: prałaci od mantoletu i prałaci od mantellone nosili jedwabne stroje zarówno w Rzymie, jak i poza nim; w zimie zamieniano je na szaty z sukna. Nieco inaczej rzecz miała się z arcybiskupami i biskupami asystentami Tronu Papieskiego: jedwabiu mogli używać tylko przebywając w Rzymie i dotyczyło to wyłącznie duchowieństwa świeckiego – asystenci będący zakonnikami jedwabiu nosić nie mogli.

Obok Jana XXIII jego sekretarz mons. Capovilla w mantellone.
Obok Jana XXIII jego sekretarz mons. Capovilla w mantellone.

Dla pozostałej części duchowieństwa (kardynałów-zakonników, arcybiskupów, biskupów oraz zwykłego duchowieństwa świeckiego i zakonnego) szaty (po części za wyjątkiem farioli) wyrabiano z sukna lub innych wełnianych materiałów, dobieranych w zależności od pory roku. Jeżeli Ojciec Święty był zakonnikiem, również nosił wełniane stroje, jednak, podobnie jak biskupi, z jedwabnymi dodatkami: podszewką i lamówką oraz z takową koloratką, kalotką, biretem, pasem, rękawiczkami i pończochami.

Biskup Wojtyła w czasie Soboru Watykańskiego II

Podobnie jak materiały, tak i kolory szat zależne były od stopnia w hierarchii kościelnej lub odpowiednich przywilejów. Papież nosi się na biało, co jest dla niego zarezerwowane (wyjątkiem jest duchowieństwo w krajach tropikalnych), choć używa czerwonych dodatków, takich jak: kapelusz (saturno), mucet, camauro (te trzy rzeczy mogą być też białe), peleryna (tabarro), buty czy też cappa magna. Do tego ma złote obszycia i zdobienia (np. na tabarro czy butach) oraz takowe pompony lub frędzle u pasa, a camerino i mucet w porze zimowej były obszyte białym gronostajem.

Jan XXIII w zimowym stroju chórowym.
Jan XXIII w zimowym stroju chórowym i camauro.

Kolorem kardynalskim jest czerwień czy też szkarłat (w dokumentach kościelnych różnie bywa określany). Kardynał w stroju chórowym nosił wszystko w tym kolorze poza złotymi pomponami i klamrami: od biretu po buty. Buty oczywiście z czerwonym obcasem. Wyjątkiem od tej zasady były okresy pokutne, kiedy to purpuraci nosili szaty w kolorze fioletowym, poza obszyciami i częścią dodatków jak np. piuska i biret. Kolor czerwony był używany także przy obszyciach, guzikach itd. w szatach biskupów oraz prałatów di mantelletta: w sutannach codziennych w odcieniu amarantowym, natomiast w sutannach chórowych w odcieniu szkarłatnym.

Abp Bostonu kard. Cushing w uroczystym stroju chórowym.
Abp Bostonu kard. Cushing w uroczystym stroju chórowym.

W szatach określanych mianem fioletów chodzą biskupi i różnej maści prałaci. Szaty w tym kolorze nosili także kardynałowie w okresach pokuty czy żałoby, a przede wszystkim członkowie dworu papieskiego. Fioletowe obszycia, guziki itp. używane były w czarnych, biskupich sutannach w czasach postu czy żałoby. Przywilej używania fioletów miał dwór biskupi, m.in. katedralni ceremoniarze (tym przywilejem obdarzeni byli także ceremoniarze znaczących kościołów oraz kardynałów w czasie mszy pontyfikalnych), biskupi kaudatariusze, niosący krzyż arcybiskupi czy też obsługa katedry (zakrystianie, chór itd.). U tych wszystkich jednak sutanna miała inne obszycia.

Bp Stangl w czasie procesji do kościoła.

Od czasów papieża Urbana VIII kolor czarny stał się obowiązującym dla strojów „zwykłego” duchowieństwa (pomijając tropiki i miejsca, gdzie odmienny kolor jest kwestią papieskiego przywileju bądź niepamiętnego zwyczaju). Na czarno noszą się też prałaci, biskupi i kardynałowie w sutannach codziennych, z tą jednak różnicą, że obszycia i dodatki mają w kolorze odpowiednim do ich stopnia w hierarchii.

Ksiądz prałat Escrivá w czasie audiencji u Pawła VI.
Ksiądz prałat Escrivá w czasie audiencji u Pawła VI.