De missis papalis

Liturgia papieska miała kilka wariantów. Z zasady dzieliła się, podobnie jak msza biskupia, na czytaną i pontyfikalną.Msza codzienna odprawiana była zazwyczaj w prywatnej kaplicy w Pałacu Apostolskim lub w rezydencji w Castel Gandolfo. Papież ubrany był i odprawiał w ten sam sposób, jak każdy biskup, używał mszału i kanonów ołtarzowych, więc liturgia ta nie różniła się zbytnio od codziennej mszy każdego księdza. Jak do tej pory tylko w przypadku Piusa XII trafiliśmy na zdjęcia, na których do Mszy służył mu jedynie jego kamerdyner w żakiecie, a nie któryś z papieskich familiares.

Gdy papież nie pontyfikował, ale odprawiał Mszę św. publicznie, wtedy sprawował ją zazwyczaj na przenośnym ołtarzu ustawionym w jednej z sal Pałacu Apostolskiego. Czasem zdarzało się, że celebrował taką Mszę na którymś z ołtarzy papieskich, które z zasady zarezerwowane były na Msze solenne. Ojciec Święty odprawiał w zwykłych szatach liturgicznych, jednakże do Mszy asystowało mu dwóch biskupów (na zdjęciu stoją) i czterech ceremoniarzy, a funkcje ceroferariuszy pełnili papiescy kapelani. W czasie takiej Mszy papież używał przemiennie mszału i kanonu biskupiego.

W związku z długością mszy solennych papież udzielał święceń biskupich w czasie mszy recytowanych, do których jednak zakładał szaty pontyfikalne, z wyjątkiem faldy. Jak widać na zdjęciu, w papieskich mszach recytowanych, tak samo jak w biskupich, używano nie świeczki, ale bugii. Po stronie Ewangelii, przy swoim mszale, stoi konsekrowany biskup (widoczna kurwatura jego pastorału), obok niego w kapach stoją współkonsekratorzy (choć przy papieżu nie byli obowiązkowi). Po stronie Epistoły widzimy opartą ferulę. Najpiękniej wygląda zaś ogon papieskiej sutanny chórowej ♥

Kolejnym rodzajem Mszy kaplic papieskich była Missa coram Summo Pontifice, czyli Msza wobec Ojca Świętego. Papież asystował do niej od tronu (w sposób, w jaki czynili to inni biskupi) ubrany w mantum i w asyście kardynałów w uroczystych strojach chórowych.

Również Msza Requiem mogła być odprawiana coram S.P. Papież wtedy ubrany był w czerwone mantum i fioletową stułę, a po Mszy to on dokonywał absolucji nad katafalkiem. Jeżeli Requiem poprzedzało Oficjum za zmarłych, papież uczestniczył w nim w cappa magna.

Najsolenniejszą liturgią papieską była uroczysta msza pontyfikalna, w której licznie udział brał dwór Ojca Świętego i kardynałowie parati, czyli w szatach liturgicznych założonych na chórowe sutanny i rokiety, a odpowiadających ich godności w Kolegium: kardynałowie diakoni w dalmatykach, kardynałowie prezbiterzy w ornatach, kardynałowie biskupi w kapach, wszyscy z białymi mitrami z adamaszku.